در این یادداشت ٰ اشعار و ضرب المثاهای معروف فارسی را که از نظر معنایی و مفهومی به برخی آیات قرآن نزدیک است آورده شده است.(لطیفه ها و ظریفه های قرآنی نوشته حسام الدین درویش )
|
بقره |
106 |
مَا نَنسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا ۗ أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّـهَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿١٠٦﴾ هر حکمى را نسخ کنیم، یا آن را به [دست] فراموشى بسپاریم، بهتر از آن، یا مانندش را مى‌آوریم؛ مگر ندانستى که خدا بر هر کارى تواناست؟
چوایزد ببندد زحکمت دری زرحمت گشاید در دیگری
|
|
بقره |
44 |
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ ۚ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿٤٤﴾ آیا مردم را به نیکى فرمان مى‌دهید و خود را فراموش مى‌کنید، با اینکه شما کتاب [خدا] را مى‌خوانید؟ آیا [هیچ] نمى‌اندیشید؟
واعظان کین جلوه بر محراب و منبر می کنند چون به خلوت می روند آن کار دیگر می کنند |
|
بقره |
6 |
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ﴿٦﴾ در حقیقت کسانى که کفر ورزیدند -چه بیمشان دهى، چه بیمشان ندهى- بر ایشان یکسان است؛ [آنها] نخواهند گروید.
با سیه دل چه سود گفتن وعظ نرود میخ آهنین در سنگ |
|
بقره |
22 |
الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَّکُمْ ۖ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّـهِ أَندَادًا وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿٢٢﴾ همان [خدایى] که زمین را براى شما فرشى [گسترده]، و آسمان را بنایى [افراشته] قرار داد؛ و از آسمان آبى فرود آورد؛ و بدان از میوه‌ها رزقى براى شما بیرون آورد؛ پس براى خدا همتایانى قرار ندهید، در حالى که خود مى‌دانید.
آن که او از آسمان باران دهد می تواند کو به رحمت نان دهد |
|
بقره |
115 |
وَلِلَّـهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ ۚ فَأَیْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّـهِ ۚ إِنَّ اللَّـهَ وَاسِعٌ عَلِیمٌ ﴿١١٥﴾ و مشرق و مغرب از آنِ خداست؛ پس به هر سو رو کنید، آنجا روى [به] خداست. آرى، خدا گشایشگر داناست.
*یار بی پرده از در و دیوار در تجلی است یا اولی الابصار
**به دریا بنگرم دریا ته بینم به صحرا بنگرم صحرا ته بینم به هرجا بنگرم کوه و در دشت... |
|
بقره |
216 |
کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَّکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ ۗ وَاللَّـهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿٢١٦﴾ بر شما کارزار واجب شده است، در حالى که براى شما ناگوار است. و بسا چیزى را خوش نمى‌دارید و آن براى شما خوب است، و بسا چیزى را دوست مى‌دارید و آن براى شما بد است، و خدا مى‌داند و شما نمى‌دانید.
غمناک نباید بود از طعن حسود، ای دل شاید که چو وابینی ،خیر تو در آن باشد |
|
بقره |
194 |
الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ ۚ فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّـهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّـهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ ﴿١٩٤﴾ این ماه حرام در برابر آن ماه حرام است، و [هتک] حرمتها قصاص دارد. پس هر کس بر شما تعدّى کرد، همان گونه که بر شما تعدّى کرده، بر او تعدّى کنید و از خدا پروا بدارید و بدانید که خدا با تقواپیشگان است.
کلوخ انداز را پاسخ به سنگ است جواب است ای برادر ، این نه جنگ است |
|
بقره |
249 |
فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّـهَ مُبْتَلِیکُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنِّی وَمَن لَّمْ یَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِیَدِهِ ۚ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِیلًا مِّنْهُمْ ۚ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ قَالُوا لَا طَاقَةَ لَنَا الْیَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ ۚ قَالَ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُو اللَّـهِ کَم مِّن فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً بِإِذْنِ اللَّـهِ ۗ وَاللَّـهُ مَعَ الصَّابِرِینَ ﴿٢٤٩﴾ و چون طالوت با لشکریان [خود] بیرون شد، گفت: «خداوند شما را به وسیله رودخانه‌اى خواهد آزمود. پس هر کس از آن بنوشد از [پیروان] من نیست، و هر کس از آن نخورد، قطعاً او از [پیروان] من است، مگر کسى که با دستش کفى برگیرد. پس [همگى] جز اندکى از آنها، از آن نوشیدند. و هنگامى که [طالوت ] با کسانى که همراه وى ایمان آورده بودند، از آن [نهر] گذشتند، گفتند:» امروز ما را یاراى [مقابله با ]جالوت و سپاهیانش نیست. «کسانى که به دیدار خداوند یقین داشتند، گفتند:» بسا گروهى اندک که بر گروهى بسیار، به اذن خدا پیروز شدند، و خداوند با شکیبایان است.
دشمن نتوان حقیر و بیچاره شمرد |
|
نساء |
79 |
مَّا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّـهِ ۖ وَمَا أَصَابَکَ مِن سَیِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِکَ ۚ وَأَرْسَلْنَاکَ لِلنَّاسِ رَسُولًا ۚ وَکَفَىٰ بِاللَّـهِ شَهِیدًا ﴿٧٩﴾نساء هر چه از خوبیها به تو مى‌رسد از جانب خداست؛ و آنچه از بدى به تو مى‌رسد از خود توست؛ و تو را به پیامبرى، براى مردم فرستادیم، و گواه بودن خدا بس است
Iهمچنین
وَمَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَن کَثِیرٍ ﴿٣٠﴾شوری و هر [گونه] مصیبتى به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست، و [خدا] از بسیارى درمى‌گذرد.
گله از هیچ کس نباید کرد کز تن ماست آنچه بر تن ماست |
|
مائده |
45 |
وَکَتَبْنَا عَلَیْهِمْ فِیهَا أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَیْنَ بِالْعَیْنِ وَالْأَنفَ بِالْأَنفِ وَالْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَالسِّنَّ بِالسِّنِّ وَالْجُرُوحَ قِصَاصٌ ۚ فَمَن تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ کَفَّارَةٌ لَّهُ ۚ وَمَن لَّمْ یَحْکُم بِمَا أَنزَلَ اللَّـهُ فَأُولَـٰئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿٤٥﴾ و در [تورات] بر آنان مقرر کردیم که جان در مقابل جان، و چشم در برابر چشم، و بینى در برابر بینى، و گوش در برابر گوش، و دندان در برابر دندان مى‌باشد؛ و زخمها [نیز به همان ترتیب] قصاصى دارند. و هر که از آن [قصاص]درگذرد، پس آن، کفاره [گناهان] او خواهد بود. و کسانى که به موجب آنچه خدا نازل کرده داورى نکرده‌اند، آنان خود ستمگرانند.
زدی ضربتی ، ضربتی نوش کن |
|
مائده |
99 |
مَّا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ ۗ وَاللَّـهُ یَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَکْتُمُونَ ﴿٩٩﴾ بر پیامبر [خدا، وظیفه‌اى] جز ابلاغ [رسالت] نیست، و خداوند آنچه را آشکار و آنچه را پوشیده مى‌دارید مى‌داند.
*من آچه شرط بلاغ است با تو می گویم تو خواه از سخنم پند گیر خواه ملال
**حافظ: وظیفه تو سخن گفتن است و بس |
|
انعام |
164 |
قُلْ أَغَیْرَ اللَّـهِ أَبْغِی رَبًّا وَهُوَ رَبُّ کُلِّ شَیْءٍ ۚ وَلَا تَکْسِبُ کُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَیْهَا ۚ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ ۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّکُم مَّرْجِعُکُمْ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ ﴿١٦٤﴾ بگو: «آیا جز خدا پروردگارى بجویم؟ با اینکه او پروردگار هر چیزى است، و هیچ کس جز بر زیان خود [گناهى] انجام نمى‌دهد، و هیچ باربردارى بار [گناه] دیگرى را برنمى‌دارد، آنگاه بازگشت شما به سوى پروردگارتان خواهد بود، پس ما را به آنچه در آن اختلاف مى‌کردید آگاه خواهد کرد.
من اگر خوبم اگر بد تو برو خود را باش که گناه دیگری برتو نخواهند نوشت |
|
انفال |
25 |
وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنکُمْ خَاصَّةً ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّـهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ ﴿٢٥﴾ و از فتنه‌اى که تنها به ستمکاران شما نمى‌رسد بترسید و بدانید که خدا سخت‌کیفر است.
آتش چو برافروخت،بسوزد تر و خشک |
|
هود |
6 |
وَمَا مِن دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّـهِ رِزْقُهَا وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا ۚ کُلٌّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ ﴿٦﴾ و هیچ جنبنده‌اى در زمین نیست مگر [اینکه] روزیش بر عهده خداست، و [او] قرارگاه و محل مُردنش را مى‌داند. همه [اینها] در کتابى روشن [ثبت] است.
مخور هول ابلیس تا جان دهد هر آنکس که دندان دهد نان دهد |
|
ابراهیم |
7 |
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ ۖ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ ﴿٧﴾ و آنگاه که پروردگارتان اِعلام کرد که اگر واقعاً سپاسگزارى کنید، [نعمت] شما را افزون خواهم کرد، و اگر ناسپاسى نمایید، قطعاً عذاب من سخت خواهد بود.»
شکر نعمت نعمتت افزون کند کفر نعمت از کفت بیرون کند |
|
رعد |
11 |
لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَیْنِ یَدَیْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّـهِ ۗ إِنَّ اللَّـهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ ۗ وَإِذَا أَرَادَ اللَّـهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ ۚ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ ﴿١١﴾ براى او فرشتگانى است که پى در پى او را به فرمان خدا از پیش رو و از پشت سرش پاسدارى مى‌کنند. در حقیقت، خدا حال قومى را تغییر نمى‌دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند. و چون خدا براى قومى آسیبى بخواهد، هیچ برگشتى براى آن نیست، و غیر از او حمایتگرى براى آنان نخواهد بود.
چون خدا خواهد که مردی بفسرد سردی از صد پوستین بگذرد |
|
یوسف |
64 |
قَالَ هَلْ آمَنُکُمْ عَلَیْهِ إِلَّا کَمَا أَمِنتُکُمْ عَلَىٰ أَخِیهِ مِن قَبْلُ ۖ فَاللَّـهُ خَیْرٌ حَافِظًا ۖ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ ﴿٦٤﴾ [یعقوب] گفت: «آیا همان گونه که شما را پیش از این بر برادرش امین گردانیدم، بر او امین سازم؟ پس خدا بهترین نگهبان است، و اوست مهربانترین مهربانان.»
گرنگهدار من آن است که من می دانم شیشه را در بغل سنگ نگه می دارد |
|
یوسف |
76 |
فَبَدَأَ بِأَوْعِیَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ أَخِیهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِن وِعَاءِ أَخِیهِ ۚ کَذَٰلِکَ کِدْنَا لِیُوسُفَ ۖ مَا کَانَ لِیَأْخُذَ أَخَاهُ فِی دِینِ الْمَلِکِ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّـهُ ۚ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَّن نَّشَاءُ ۗ وَفَوْقَ کُلِّ ذِی عِلْمٍ عَلِیمٌ ﴿٧٦﴾ پس [یوسف] به [بازرسى] بارهاى آنان، پیش از بار برادرش، پرداخت. آنگاه آن را از بار برادرش [بنیامین] در آورد. این گونه به یوسف شیوه آموختیم. [چرا که] او در آیین پادشاه نمى‌توانست برادرش را بازداشت کند، مگر اینکه خدا بخواهد [و چنین راهى بدو بنماید]. درجات کسانى را که بخواهیم بالا مى‌بریم و فوق هر صاحب دانشى دانشورى است
دست بالای دست بسیار است |
|
نحل |
93 |
وَلَوْ شَاءَ اللَّـهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَـٰکِن یُضِلُّ مَن یَشَاءُ وَیَهْدِی مَن یَشَاءُ ۚ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿٩٣﴾ و اگر خدا مى‌خواست قطعاً شما را امتى واحد قرار مى‌داد، ولى هر که را بخواهد بیراه و هر که را بخواهد هدایت مى‌کند و از آنچه انجام مى‌دادید حتماً سؤال خواهید شد.
جام می و خون دل هر یک به کسی دادند در دایره قسمت اوضاع چنین باشد ... |
|
اسراء |
7 |
إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ ۖ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا ۚ فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِیَسُوءُوا وُجُوهَکُمْ وَلِیَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ کَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِیُتَبِّرُوا مَا عَلَوْا تَتْبِیرًا ﴿٧﴾ اگر نیکى کنید، به خود نیکى کرده‌اید، و اگر بدى کنید، به خود [بد نموده‌اید]. و چون تهدید آخر فرا رسد [بیایند] تا شما را اندوهگین کنند و در معبد[تان] چنانکه بار اول داخل شدند [به زور] درآیند و بر هر چه دست یافتند یکسره [آن را] نابود کنند.
هرچه کنی به خود کنی گر همه خوب و بد کنی |
|
اسراء |
29 |
وَلَا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِکَ وَلَا تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا ﴿٢٩﴾اسراء و به زنا نزدیک مشوید، چرا که آن همواره زشت و بد راهى است.
همچنین
وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَٰلِکَ قَوَامًا ﴿٦٧﴾فرقان و کسانى‌اند که مى‌گویند: «پروردگارا، عذاب جهنم را از ما بازگردان که عذابش سخت و دایمى است.
نه چندان بخور کز دهانت برآید نه چندان که از ضعف جانت در آید |
|
کهف |
78 |
قَالَ هَـٰذَا فِرَاقُ بَیْنِی وَبَیْنِکَ ۚ سَأُنَبِّئُکَ بِتَأْوِیلِ مَا لَمْ تَسْتَطِع عَّلَیْهِ صَبْرًا ﴿٧٨﴾ گفت: «این [بار، دیگر وقت] جدایى میان من و توست. به زودى تو را از تأویل آنچه که نتوانستى بر آن صبر کنى آگاه خواهم ساخت»:
ما را به خیرو شما را به سلامت |
|
اسراء |
79 |
وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسَىٰ أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَّحْمُودًا ﴿٧٩﴾ و پاسى از شب را زنده بدار، تا براى تو [به منزله] نافله‌اى باشد، امید که پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند.
سحر خیز باش تا کامروا شوی |
|
اسراء |
67 |
وَإِذَا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فِی الْبَحْرِ ضَلَّ مَن تَدْعُونَ إِلَّا إِیَّاهُ ۖ فَلَمَّا نَجَّاکُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ ۚ وَکَانَ الْإِنسَانُ کَفُورًا ﴿٦٧﴾اسراء و چون در دریا به شما صدمه‌اى برسد، هر که را جز او مى‌خوانید ناپدید [و فراموش] مى‌گردد، و چون [خدا] شما را به سوى خشکى رهانید، رویگردان مى‌شوید، و انسان همواره ناسپاس است.
همچنین
فَإِذَا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّـهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِکُونَ ﴿٦٥﴾عنکبوت و هنگامى که بر کشتى سوار مى‌شوند، خدا را پاکدلانه مى‌خوانند، و[لى] چون به سوى خشکى رساند و نجاتشان داد، بناگاه شرک مى‌ورزند.
چون شفایت داد حق از امتحان همچنان هستی که بودی صد چنان |
|
اسراء |
84 |
قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَىٰ شَاکِلَتِهِ فَرَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَىٰ سَبِیلًا ﴿٨٤﴾ بگو: «هر کس بر حسب ساختار [روانى و بدنى] خود عمل مى‌کند، و پروردگار شما به هر که راه‌یافته‌تر باشد داناتر است.»
از شیر حمله خوش و از غزال رم |
|
طه |
55 |
مِنْهَا خَلَقْنَاکُمْ وَفِیهَا نُعِیدُکُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُکُمْ تَارَةً أُخْرَىٰ ﴿٥٥﴾ از این [زمین] شما را آفریده‌ایم، در آن شما را بازمى‌گردانیم و بار دیگر شما را از آن بیرون مى‌آوریم.
هرزمان هر چیز را بر اصل خود باشد رجوع ما چو از خاکیم ، آخر خاک می باید شدن |
|
انبیاء |
1 |
اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِی غَفْلَةٍ مُّعْرِضُونَ ﴿١﴾ براى مردم [وقت] حسابشان نزدیک شده است، و آنان در بى‌خبرى رویگردانند.
گرگ اجل یکایک از این گله می برد این گله را ببین که چه آسوده می چرد |
|
حج |
11 |
وَمِنَ النَّاسِ مَن یَعْبُدُ اللَّـهَ عَلَىٰ حَرْفٍ ۖ فَإِنْ أَصَابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ ۖ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَىٰ وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةَ ۚ ذَٰلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ ﴿١١﴾ از میان مردم کسى است که خدا را فقط بر یک حال [و بدون عمل] مى‌پرستد. پس اگر خیرى به او برسد بدان اطمینان یابد، و چون بلایى بدو رسد روى برتابد. در دنیا و آخرت زیان دیده است. این است همان زیان آشکار.
از اینجا رانده و از آنجا مانده |
|
نور |
26 |
الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَالْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ ۖ وَالطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَالطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ ۚ أُولَـٰئِکَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا یَقُولُونَ ۖ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ ﴿٢٦﴾ زنان پلید براى مردان پلیدند، و مردان پلید براى زنان پلید. و زنان پاک براى مردان پاکند، و مردان پاک براى زنان پاک. اینان از آنچه در باره ایشان مى‌گویند بر کنارند، براى آنان آمرزش و روزىِ نیکو خواهد بود.
کبوتر با کبوتر باز با باز کند همجنس با همجنس پرواز |
|
مومنون |
53 |
فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُم بَیْنَهُمْ زُبُرًا ۖ کُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَیْهِمْ فَرِحُونَ ﴿٥٣﴾ تا کار [دین]شان را میان خود قطعه قطعه کردند [و] دسته دسته شدند: هر دسته‌اى به آنچه نزدشان بود، دل خوش کردند.
شنیدم ز دانای فرهنگ دوست که زی، هر کس آیین شهرش نکوست |
|
فرقان |
63 |
وَعِبَادُ الرَّحْمَـٰنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا ﴿٦٣﴾ و بندگان خداى رحمان کسانى‌اند که روى زمین به نرمى گام برمى‌دارند؛ و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ مى‌دهند.
جواب ابلهان خاموشی است |
|
نمل |
80 |
إِنَّکَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَىٰ وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ ﴿٨٠﴾ البته تو مردگان را شنوا نمى‌گردانى، و این ندا را به کران -چون پشت بگردانند- نمى‌توانى بشنوانى.
گوش اگر گوش تو و ناله اگر ناله من آنچه البته به جایی نرسد فریاد است |
|
عنکبوت |
2 |
أَحَسِبَ النَّاسُ أَن یُتْرَکُوا أَن یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ ﴿٢﴾ آیا مردم پنداشتند که تا گفتند ایمان آوردیم، رها مى‌شوند و مورد آزمایش قرار نمى‌گیرند؟
*خوش بود گر محک تجربه آید به میان تا سیه روی شود هر که در او غش باشد
**الا یا ایهاالساقیادر کاسا و ناولها که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکلها
***ناز پرورده تنعم نبرد راه به دوست عاشقی شیوه رندان بلاکش باشد |
|
عنکبوت |
24 |
فَمَا کَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنجَاهُ اللَّـهُ مِنَ النَّارِ ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ ﴿٢٤﴾ و پاسخ قومش جز این نبود که گفتند: «بکشیدش یا بسوزانیدش.» ولى خدا او را از آتش نجات بخشید. آرى، در این [نجات بخشى خدا] براى مردمى که ایمان دارند قطعاً دلایلى است.
اگر تیغ عالم بجنبد زجای نبرد کسی تا نخواهد خدای |
|
قصص |
77 |
وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّـهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ ۖ وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا ۖ وَأَحْسِن کَمَا أَحْسَنَ اللَّـهُ إِلَیْکَ ۖ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ ۖ إِنَّ اللَّـهَ لَا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ ﴿٧٧﴾ و با آنچه خدایت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنیا فراموش مکن، و همچنانکه خدا به تو نیکى کرده نیکى کن و در زمین فساد مجوى که خدا فسادگران را دوست نمى‌دارد.
با خلق کرم کن که خدا با تو کرم کرد |
|
عنکبوت |
48 |
وَمَا کُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن کِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِیَمِینِکَ ۖ إِذًا لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ ﴿٤٨﴾ و تو هیچ کتابى را پیش از این نمى‌خواندى و با دست [راست] خود [کتابى] نمى‌نوشتى، و گر نه باطل‌اندیشان قطعاً به شک مى‌افتادند.
نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت به غمزه مساله آموز صد مدرس شد |
|
روم |
19 |
یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَیُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ وَکَذَٰلِکَ تُخْرَجُونَ ﴿١٩﴾ زنده را از مرده بیرون مى‌آورد، و مرده را از زنده بیرون مى‌آورد، و زمین را بعد از مرگش زنده مى‌سازد؛ و بدین گونه [از گورها] بیرون آورده مى‌شوید.
هنر بنمای اگر داری، نه گوهر گل از خار است و ابراهیم از آزر |
|
احزاب |
4 |
مَّا جَعَلَ اللَّـهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَیْنِ فِی جَوْفِهِ ۚ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَکُمُ اللَّائِی تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِکُمْ ۚ وَمَا جَعَلَ أَدْعِیَاءَکُمْ أَبْنَاءَکُمْ ۚ ذَٰلِکُمْ قَوْلُکُم بِأَفْوَاهِکُمْ ۖ وَاللَّـهُ یَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ یَهْدِی السَّبِیلَ ﴿٤﴾ خداوند براى هیچ مردى در درونش دو دل ننهاده است، و آن همسرانتان را که مورد «ظهار» قرار مى‌دهید مادران شما نگردانیده، و پسرخواندگانتان را پسران [واقعى] شما قرار نداده است. این، گفتار شما به زبان شماست، و[لى] خدا حقیقت را مى‌گوید، و او[ست که] به راه راست هدایت مى‌کند.
گر مذهب عاشقان عاقل داری یک دوست بسنده کن که یک دل داری |
|
فاطر |
43 |
اسْتِکْبَارًا فِی الْأَرْضِ وَمَکْرَ السَّیِّئِ ۚ وَلَا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ ۚ فَهَلْ یَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِینَ ۚ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّـهِ تَبْدِیلًا ۖ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّـهِ تَحْوِیلًا ﴿٤٣﴾ [انگیزه] این کارشان فقط گردنکشى در [روى] زمین و نیرنگ زشت بود، و نیرنگ زشت جز [دامن] صاحبش را نگیرد. پس آیا جز سنّت [و سرنوشت شوم] پیشینیان را انتظار مى‌برند؟ و هرگز براى سنّت خدا دگرگونى نخواهى یافت.
*کسی کو به ره برکند ژرف چاه سزد گر کند خویشتن را نگاه
**بد مکن که بد افتی چه مکن که خود افتی |
|
زمر |
9 |
أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّیْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَیَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ ۗ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ ۗ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ ﴿٩﴾ [آیا چنین کسى بهتر است] یا آن کسى که او در طول شب در سجده و قیام اطاعت [خدا] مى‌کند [و] از آخرت مى‌ترسد و رحمت پروردگارش را امید دارد؟ بگو: «آیا کسانى که مى‌دانند و کسانى که نمى‌دانند یکسانند؟» تنها خردمندانند که پندپذیرند.
عزیزان زآموختن چاره نیست که گوید که دانا و نادان یکی است؟ |
|
زمر |
10 |
قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ ۚ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَـٰذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ ۗ وَأَرْضُ اللَّـهِ وَاسِعَةٌ ۗ إِنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَیْرِ حِسَابٍ ﴿١٠﴾ بگو: «اى بندگان من که ایمان آورده‌اید، از پروردگارتان پروا بدارید. براى کسانى که در این دنیا خوبى کرده‌اند، نیکى خواهد بود، و زمین خدا فراخ است. بى‌تردید، شکیبایان پاداش خود را بى‌حساب [و] به تمام خواهند یافت.»
خدای جهان را جهان تنگ نیست |
|
شوری |
27 |
وَلَوْ بَسَطَ اللَّـهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِی الْأَرْضِ وَلَـٰکِن یُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَّا یَشَاءُ ۚ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِیرٌ بَصِیرٌ ﴿٢٧﴾ و اگر خدا روزى را بر بندگانش فراخ گرداند، مسلماً در زمین سر به عصیان برمى‌دارند، لیکن آنچه را بخواهد به اندازه‌اى [که مصلحت است] فرو مى‌فرستد. به راستى که او به [حال] بندگانش آگاهِ بیناست.
آن دو شاخ گاو اگر خر داشتی یک شکم در آدمی نگذاشتی |
|
شوری |
20 |
مَن کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ ۖ وَمَن کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الدُّنْیَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِن نَّصِیبٍ ﴿٢٠﴾ کسى که کِشت آخرت بخواهد، براى وى در کِشته‌اش مى‌افزاییم، و کسى که کِشت این دنیا را بخواهد به او از آن مى‌دهیم و[لى] در آخرت او را نصیبى نیست.
هر که جویا شد بیابد عاقبت |
|
نجم |
22 |
أَلَکُمُ الذَّکَرُ وَلَهُ الْأُنثَىٰ ﴿٢١﴾تِلْکَ إِذًا قِسْمَةٌ ضِیزَىٰ ﴿٢٢﴾ آیا [به خیالتان] براى شما پسر است و براى او دختر؟ در این صورت، این تقسیم نادرستى است.
آن گربه مصاحب بابا ازآن تو وآن قاطر چموش لگدزن ازآن من |
|
نجم |
31 |
وَلِلَّـهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَسَاءُوا بِمَا عَمِلُوا وَیَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى ﴿٣١﴾ و هر چه در آسمانها و هر چه در زمین است از آن خداست، تا کسانى را که بد کرده‌اند، به [سزاى] آنچه انجام داده‌اند کیفر دهد، و آنان را که نیکى کرده‌اند، به نیکى پاداش دهد.
نابرده رنج گنج میسر نمی شود مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد |
|
الرحمان |
60 |
هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ ﴿٦٠﴾ مگر پاداش احسان جز احسان است؟
چیست احسان را مکافات ای پسر لطف و احسان و ثواب معتبر |
|
الرحمان |
41 |
یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالْأَقْدَامِ ﴿٤١﴾ تبهکاران از سیمایشان شناخته مى‌شوند و از پیشانى و پایشان بگیرند.
گر بگویم که مرا حال پریشانی نیست رنگ رخسار خبر می دهد از سر درون |
|
صف |
3 |
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿٢﴾ کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّـهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿٣ ﴾ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، چرا چیزى مى‌گویید که انجام نمى‌دهید؟ نزد خدا سخت ناپسند است که چیزى را بگویید و انجام ندهید.
گفتی تو دگر زعاشقی توبه کنی کاری که نمی کنی چرا می گویی |
|
صف |
8 |
یُرِیدُونَ لِیُطْفِئُوا نُورَ اللَّـهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّـهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ ﴿٨﴾ مى‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند و حال آنکه خدا -گر چه کافران را ناخوش افتد- نور خود را کامل خواهد گردانید.
چراغی را که ایزد برفروزد هرآنکس پف کند ریشش بسوزد |
|
طلاق |
3 |
وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ ۚ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّـهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ إِنَّ اللَّـهَ بَالِغُ أَمْرِهِ ۚ قَدْ جَعَلَ اللَّـهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا ﴿٣﴾ و از جایى که حسابش را نمى‌کند، به او روزى مى‌رساند، و هر کس بر خدا اعتماد کند او براى وى بس است. خدا فرمانش را به انجام‌رساننده است. به راستى خدا براى هر چیزى اندازه‌اى مقرر کرده است.
آن که هفت اقلیم عالم را نهاد هر کسی را هر چه لایق بود داد |
|
تغابن |
15 |
إِنَّمَا أَمْوَالُکُمْ وَأَوْلَادُکُمْ فِتْنَةٌ ۚ وَاللَّـهُ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ ﴿١٥﴾ اموال شما و فرزندانتان صرفاً [وسیله] آزمایشى [براى شما]یند، و خداست که نزد او پاداشى بزرگ است.
این سرا و باغ تو زندان توست ملک و مال تو بلای جان توست |
|
مدثر |
38 |
کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ ﴿٣٨﴾ هر کسى در گرو دستاورد خویش است،
هر عمل اجری و هر کرده جزایی دارد |
|
علق |
6 |
کَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَیَطْغَىٰ ﴿٦﴾ أَن رَّآهُ اسْتَغْنَىٰ ﴿٧﴾ حقاً که انسان سرکشى مى‌کند، همین که خود را بى‌نیاز پندارد.
یارب مبادا که گدا معتبر شود گر معتبر شود زخدا بی خبر شود |
|
شرح |
5و6 |
فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا ﴿٥﴾ إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا ﴿٦﴾ پس [بدان که] با دشوارى، آسانى است. آرى، با دشوارى، آسانى است.
اندر پس هر گریه ،دوصد خنده مهیاست |
|
زلزال |
8 |
فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ ﴿٧﴾ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ ﴿٨﴾ پس هر که هموزن ذرّه‌اى نیکى کند [نتیجه] آن را خواهد دید. و هر که هموزن ذرّه‌اى بدى کند [نتیجه] آن را خواهد دید.
از مکافات عمل غافل مشو گندم از گندم بروید جو زجو |
|
کافرون |
6 |
لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ ﴿٦﴾ دین شما براى خودتان، و دین من براى خودم.»
عیسی به دین خود و موسی به دین خود |