روش تسلط بر آیات مشابه
در قرآن آیات فراوانی وجود دارد که بدلیل شباهت با یکدیگر ٰ کار حفظ را اندکی با دشواری مواجه می سازد. حافظ موفق و برتر کسی است که بتواند آیات مشابه را با دقت تمام و بدون اشتباه تلاوت کند. توجه به نکات ذیل کار حفظ را آسان می کند:
یکم: انجام دقیق وظایف از حفظ جدید تا مرحله ی ماندگار شدن محفوظات (مراجعه شود به یادداشت با موضوع روش حفظ آیات جدید)
دوم: تکرار زیاد
سوم : دقت در تفاوت
چهارم: بهره گیری از تجربه ی استادان حفظ
پنجم: بهره از دانش صرف و نحو
ششم:رمز گردانی
برای ثبت اطلاعات در ذهن لازم است ٰ ذهن انسان آن ها را رمز گردانی کند و در مواقع نیاز به کمک این رمزها ٰ اطلاعات ثبت شده را باز نمایی کند.
هرچه در ثبت اطلاعات به نکات جانبی که همزمان با حفظ آیات اتفاق می افتد و پیوند محفوظات را با ذهن بیشتر می کند ٰ توجه بیشتری شود ٰ حفظ انسان از کیفیت بالاتری برخوردار خواهد بود.به این امور جانبی که محفوظات را به ذهن پیوند می دهند ((رمز)) و به بهره بردن از این امور جانبی ((رمز گردانی )) گفته می شود.
رمز گردانی که نقش مهمی در اتقان محفوظات دارد ٰ شیوه های گوناگونی دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
(ضمنا رمز های قراردادی که برای خودم در نظر گرفته ام در یادداشتهایی برای هر جزء در همین وبلاگ قرارداده ام که می توانید درلیست دسته بندی با عنوان تذکر نکات مهم حفظ جستجو نمایید)
1-رمز گردانی محتوایی
در این شیوه ٰ شخص محتوای آیات به صورت دقیق درک کرده و توالی و پی در پی بودن آیات را بر این اساس در ذهن خود ثبت می نماید.
2-رمز گردانی بصری
تا جای ممکن باید از ابتدای حفظ تا آخر حفظ ٰ بلکه تا آخر عمر از یک خط ثابت استفاده کرد.تغییر ندادن خط ٰ موجب کمک به تمرکز حواس و کاهش اشکالات می گردد.
3-رمز گردانی صوتی
این راه برای کسانی مفید است که آیات رار با تکیه به الحان و نغمات قرآنی به ذهن سپرده اند.
4-رمز گردانی از لفظ آیه
اگر نتوانستیم با توجه به معانی یا موارد دیگر ٰ علامتی را برای جلوگیری از اشتباه مشخص کنیم ٰ می توانیم از الفاظ آیه استفاده کنیم. به عنوان مثال از هر فعل ٰ یک حرف را به عنوان علامت انتخاب کنیم و از کنار هم قرار دادن آن ها ٰ کلمه ای را با عنوان رمز بسازیم .(یک نمونه در-ص73 :اولین حرف کلمه عظیم در آیه 176(ع) می باشد و اولین حرف کلمه الیم در آیه177 حرف (ا) و اولین حرف کلمه مهین در آیه178 حرف (م)می باشد که اگر این سه حرف را به ترتیب به هم بچسبانیم کلمه (عام) ساخته می شود و می تواند نشانه خوبی برای جلوگیری از انتقال آیه باشد. )
5-رمز گردانی از طریق مجموعه سازی
برخی اوقات می بینید که یکی از دو آیه ی مشابه در یک سوره خاص تکرار شده و آیه ی دیگر در سوره ای دیگر (یک نمونه اینکه تعبیر آیه ((علیم حکیم)) مخصوص سوره ی یوسف و تعبیر ((حکیم علیم )) مخصوص سوره ی انعام)
6-رمز گردانی با توجه به وقف و ابتدا
یک نمونه اینکه در آیات زیر با توجه به جایگاه وقف و ابتدا در آیه می توان از اشتباه آن ها جلو گیری کرد:
1) وَاللَّـهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَیْئًا وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ۙ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿٧٨ سوره نحل﴾
2) ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِیهِ مِن رُّوحِهِ ۖ وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ۚ قَلِیلًا مَّا تَشْکُرُونَ ﴿٩ سجده﴾
3) قُلْ هُوَ الَّذِی أَنشَأَکُمْ وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ۖ قَلِیلًا مَّا تَشْکُرُونَ ﴿٢٣﴾
همانطوری که مشاهده می کنید در آیه نخست ٰ بعد از کلمه ی ( وَالْأَفْئِدَةَ ۙ ) جایی برای وقف وجود ندارد . اما در آیه ی دوم و سوم می توان بر روی این کلمه وقف نمود.