درس دوم آموزش قرآن

به نام خدا

در جلسه دوم از ۸ جلسه آموزش هستیم،و قرار هست در این قسمت مباحث (فتحه – کسره – ضمّه ) را یاد بگیریم.

فایل pdf  درس هم برای دانلود قرار داده شده است .

فتحه

به این علامت (ـــــَــ) در فارسی زبر و در عربی ((فَتْحَه)) میگویند .

فتحه از کلمه (فَتْحْ) گرفته شده و در اصل (فَتْحَهٌ) بوده یعنی یک بار گشودن ، در هنگام وقف بر آخر آن ، ( طبق قواعد وقف ) تاء (ـه) تبدیل به هاء ساکن (ـهْ) میشود.

صدای فتحه متمایل به صدای « حرف الف » میباشد لذا برای نشان دادن شکل آن از حرف الف کمک گرفته اند و برای اینکه با الف اصلی کلمه اشتباه نشود به شکل الف کوچک و خوابیده روی حرف قرار داده اند :

…

علت نامگذاری آن به فتحه این است که در هنگام تلفظِ حرفی که دارای این حرف است ، لبها حالت گشودن به خود میگیرند ، مانند :

اَ       بَ       تَ       ثَ       جَ       حَ       خَ

دَ       ذَ         رَ         زَ      سَ     شَ    صَ

ضَ     طَ        ظَ         عَ       غَ       فَ      قَ

کَ      لَ       مَ         نَ       هَـ       وَ        یَ

نکته : حرف دارای فتحه را « مفتوح » مینامند .

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ،آنها را بخش بخش بخوانید.

کســره

به این علامت ( ــــِـــ )  در فارسی زیر و در عربی « کَسْرَه » میگویند .

کسره از کلمه ای « کَسْرْ » گرفته شده و در اصل « کَسْرَهٌ» بوده یعنی یک بار شکسته شدن ، در هنگام وقف بر آخر آن،( طبق قواعد وقف  تاء (ه) تبدیل به هاء ساکن ( هْ ) میشود .

صدای کسره متمایل به صدای  « حرف یاء » می باشد لذا برای نشان دادن آن از حرف یاء کمک گرفته اند و  برای اینکه با یاء اصلی کلمه اشتباه نشود به شکل یاء کوچک و بدون نقطه در زیر حرف قرار داده اند 

شکل کسره نخست دارای دندانه بود بعدها به خاطر کثرت کاربرد و اختصار ، دندانه آن را نیز حذف کردند(ــِـ).

علت نامگذاری آن به کسره این است که در هنگام تلفظِ حروفی که دارای این علامت است ، لبها حالت شکستن به خود می گیرد .

نکته :  صدای کسره عربی با صدای ( اِ ) فارسی کمی تفاوت دارد ، در عربی کسره متمایل به ( یاء ) میباشد ، شبیه صدای ( ایـ ) اما با کشش کمتر ، چنین صدایی در بعضی از کلمات فارسی نیز وجود دارد ، مانند :

خِیابان ، نِیاز ، منتهی در فارسی هرگاه بعد از صدای( اِ ) حرف ( یاء ) قرار بگیرد صدای ( اِ )  متمایل به ( یاء ) می شود ولی در عربی همیشه کسره متمایل به ( یاء ) تلفظ می شود ، مانند :

اِ       بِ       تِ       ثِ       جِ       حِ       خِ

  دِ       ذِ         رِ         زِ      سِ     شِ    صِ

 ضِ     طِ        ظِ         عِ       غِ       فِ      قِ

 کِ      لِ       مِ         نِ       هِـ       وِ        یِ

نکته : حرف دارای کسره را ( مکسور ) می نامند .

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ،آنها را بخش بخش بخوانید.

ضمـه

به این علامت (ــــُـ) در فارسی پیش و در عربی ( ضَمَّه ) میگویند .

ضمه از کلمه ( ضَمّ ) گرفته شده و در اصل ( ضَمَّهٌ ) بوده یعنی یک بار به هم پیوستن ، در هنگام وقف بر آخر آن ، ( طبق قواعد وقف ) تاء ( ـه ) تبدیل به هاء ساکن ( ـهْ ) میشود .

صدای ضمه متمایل به صدای ( حرف واو ) میباشد لذا برای نشان دادن آن از حرف واو کمک گرفته اند و برای اینکه با واو اصلی کلمه اشتباه نشود به شکل واو کوچک و روی حرف قرار داده اند

 .

علت نامگذاری آن به ضمه این است که در هنگاه تلفظِ حروفی که دارای این علامت است ، لبها به هم  پیوسته و غنچه می شوند .

نکته : صدای ضمه عربی با صدای ( اُ ) فارسی کمی تفاوت دارد ، در عربی صدای ضمه متمایل به ( واو ) می باشد ، شبیه صدای ( او ) اما با کشش کمتر ، چنین صدایی در بعضی از کلمات فارسی نیز وجود دارد مانند:

بُلوک ، خُروس ، هُلو ،  منتهی در فارسی هرگاه بعد از صدای ( اُ ) حرفی با صدای ( او ) قرار بگیرد ، صدای ( اُ )  متمایل به ( واو ) می شود ولی در عربی همیشه صدای ضمه متمایل به ( واو ) می شود ، مانند :

   اُ       بُ       تُ       ثُ       جُ       حُ       خُ

    دُ       ذُ         رُ         زُ      سُ     شُ    صُ

   ضُ     طُ        ظُ         عُ       غُ       فُ      قُ

   کُ      لُ       مُ         نُ       هُـ       وُ        یُ

نکته : حرف دارای ضمه را « مضموم » می نامند.

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ،آنها را بخش بخش بخوانید.

درس دوم هم به پایان رسید

امیدوارم موفق باشید

یا علی

دانلود فایل pdf

درس اول آموزش روخوانی قرآن

به نام خدا

پیامبر اکرم (ص) میفرماید : هیچ زن و مرد مومنی نیست ، چه آزاده و چه برده مگر اینکه خداوند بر او حقّ واجبی دارد که باید ( به اندازه توانش ) قرآن بیاموزد . ( مستدرک الوسائل ، ج۱ ، ص۲۸۷)

تصمیم گرفتیم با کمک خدا آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن کریم را در هشت جلسه برای شما قرار بدیم که این جلسه اول هست با موضوع های (حروف عربی و اسامی آنها – حروف مقّطعه قرآن – علامت های قرآن ) که با نام خدا آغاز میکنیم.

البته در پایان هر درس فایل pdf مطلب قرار داده میشود که هم از گرافیک و هم از خوانایی بالایی برخوردار هست که مشکی برای یادگیری نداشته باشید .

….

حروف عربی و اسامی آنها

برای آموختن هر زبانی نخست باید با حروف و الفبای آن زبان آشنا شد ، و ما که میخواهیم خواندن قرآن را یاد بگیریم ابتدا باید با حروف و الفبای عرب آشنا شویم .

الفبای عرب از نظر تعداد ، چهار حرف (پ ، چ ، ژ ، گ) کمتر از الفبای فارسی می باشد و از نظر شکل به استثنای دو حرف ، بقیه اشکال آن هیچگونه تفاوتی با حروف فارسی ندارد ، یکی شکل (ـه ، ه) برای حرف(ت) که در آخر بعضی از کلمات قرار می گیرد و دیگری شکل کاف بزرگ (ک) که همانند لام بزرگ (ل) نوشته می شود و برای اینکه با حرف لام اشتباه نشود ، یک کاف کوچک در درون آن قرار میدهند ، و از نظر اسم به استثنای دوازده حرف ، اسامی بقیه حروف با فارسی یکسان میباشد .

اکنون با اسامی حروف عربی آشنا میشویم :

شماره	حروف	اسم عربی	اسم فارسی	شماره	حروف	اسم عربی	اسم فارسی
۱	ا – ء	الف–همزه	الف	۱۵	ض	ضاد	ضاد
۲	ب	باء	بِ	۱۶	ط	طاء	طا
۳	ت	تاء	تِ	۱۷	ظ	ظاء	ظا
۴	ث	ثاء	ثِ	۱۸	ع	عین	عین
۵	ج	جیم	جیم	۱۹	غ	غین	غین
۶	ح	حاء	ح ِ	۲۰	ف	فاء	فِ
۷	خ	خاء	خ ِ	۲۱	ق	قاف	قاف
۸	د	دال	دال	۲۲	ک	کاف	کاف
۹	ذ	ذال	ذال	۲۳	ل	لام	لام
۱۰	ر	راء	ر ِ	۲۴	م	میم	میم
۱۱	ز	زاء	ز ِ	۲۵	ن	نون	نون
۱۲	س	سین	سین	۲۶	و	واو	واو
۱۳	ش	شین	شین	۲۷	ه	هاء	ه ِ
۱۴	ص	صاد	صاد	۲۸	ی	یاء	ی ِ

تذکر :  اسامی حروفی که به همزه ختم میشوند برای سهولت ،همزه آنها را تلفظ نمیکنیم ، مانند حرف (ب) که در کتابت (باء) مینویسند ولی در تلفظ بدون همزه (با) میخوانند.

حروف مقطّعه قرآن

اکنون که با اسامی حروف عربی آشنا شدید به راحتی میتوانید حروف مقطعه قرآن را نیز بخوانید .

از مجموع ۱۱۴ سوره قرآن ، ۲۹ سوره آن با کلماتی آغاز میشوند که باید به صورت قطعه قطعه خوانده شوند ( هر حرفی با اسم عربی آن ) و لذا به آنها « حروف مقطّعه میگویند » ، مانند :

یس               که خوانده میشود                  یا – سین

نکته : اسامی حروفی که به همزه ختم میشوند در حروف مقطعه نیز همزه آنها تلفظ نمی شود .

اکنون با حرف مقطعه قرآن ، بدون ذکر موارد تکراری آنها آشنا می شویم :

ق – ص – ن – یس – حم – طه – الر – الم – طسم – المر – المص – حم عسق – کهیعص

نکته : هر حرفی اضافه بر شکل و اسم ، صدایی (مخرجی) نیز دارد ، بیشتر صداهای حروف در عربی با فارسی یکسانند ، تنها ده حرف است که صدای آنها مختصر تفاوتی با فارسی دارند و عبارتند از :

(( ث ، ح ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ، و ))

که ان شاءالله در بخش آموزش تجوید سایت حرف های قرآنی ، یک پست با این موضوع قرار میدهیم . (چون مربوط به روخوانی و روانخوانی نمیشه )

علامتهای قرآنی

در هر زبانی برای تلفظ صحیح کلمات از علامت های خاصی استفاده میشود تا مصوت ( صدای ) هر حرفی کاملا مشخص باشد ، در فارسی و عربی نیز چنین است ، در فارسی برای دانش آموزان مبتدی ، کلمات را علامت گذاری میکنند ولی بعد از آشنایی با تلفظ صحیح و معانی کلمات ، آن ها را بدون علامت مینویسند ، به طور نمونه کلمه «کرم» به چهار صورت « کَرَم ، کِرِم ، کُرُم ، کِرم » خوانده می شود که از معنای جمله میتوان تلفظ صحیح آن را تشخیص داد .

در زبان عربی هم چنین است ، قرآن ابتدا علامتی نداشت و عربها با توجه به معنای آیه ، آن را به صورت صحیح قرائت میکردند ، با گسترش اسلام و مسلمانان شدن اقوام غیر عرب ، لازم دیده شد که با علامت گذاری قرآن ، قرائت صحیح مشخص شود و این کار توسط شاگردان حضرت علی (ع)  انجام پذیرفت و سپس توسط شیعیان آن حضرت تکیمل گردید.

علامتهای قرآن عبارتند از :

حرکات ( فتحه ، کسره ، ضمه ) حروف مدی (الف مدّی ، یاء مدّی ، واو مدّی ) سکون ، تشدید  ، مدّو تنوین

   ( ــَــِــُـ   اٰ  ـــٖــ ی  ـــُــ و   ـــْــــٓــــّـــــًــٍــٌــ )

بیشتر علامتهای فوق در زبان فارسی هم می باشند ولی صدای بعضی از آنها در عربی با فارسی کمی تفاوت دارند که ان شاء الله در درس های آینده با آنها بیشتر آشنا خواهیم شد .

نکته : در فارسی به حرکات ، صداهای کوتاه و به حروف مدّی صداهای کشیده میگویند .

پایان درس ۱

امیدوارم موفق باشد

در پناه حق

لینک دانلود pdf